Francuski stół Marii Antoniny – przepych, który doprowadził do rewolucji

Maria Antonina, królowa Francji, to postać, której przedstawiać nie trzeba. Powstały o niej książki, filmy – jedne są zapisem prawdziwych wydarzeń, inne luźną interpretacją i polem do wyobraźni. Jednak za każdym razem mocno podkreśla się jej uwielbienie do luksusu, dzięki czemu stała się symbolem przepychu i rozrzutności.

Jej życie pełne ekstrawagancji idealnie odzwierciedlało świat francuskiej monarchii w XVIII wieku. Jednak za obrazem wykwintnych uczt i wymyślnych deserów kryła się brutalna rzeczywistość. Podczas gdy królewskie menu było pełne trufli, szampana i egzotycznych owoców, lud głodował i mierzył się ze skrajnym ubóstwem. Jak stół Marii Antoniny stał się jednym z katalizatorów rewolucji francuskiej? Cofnijmy się w czasie!

Wersal – miejsce, gdzie jadło się oczami

Życie na dworze Ludwika XVI i Marii Antoniny przypominało niekończącą się ucztę. Kolacje na królewskim dworze nie były zwykłymi posiłkami – to były spektakle, które trwały godzinami i składały się z dziesiątek potraw. Haute cuisine, czyli wykwintna kuchnia, rozwijała się tu w najlepsze, a każde danie wyglądało jak dzieło sztuki.

Królewska etykieta wymagała, by jedzenie było równie piękne, co smaczne. Francuscy mistrzowie kuchni, tacy jak François Vatel, prześcigali się w tworzeniu dań, które miały zachwycać nie tylko smakiem, ale i wyglądem.

Menu w Wersalu składało się z kilkudziesięciu pozycji. Serwowano dania mięsne, takie jak pieczone bażanty, pasztety z dziczyzny czy polędwiczki w sosach z truflami. Nie brakowało owoców morza, kawioru i egzotycznych przypraw, które przywożono z najodleglejszych zakątków świata. Na deser podawano suflety, torty i wymyślne ciasta, często zdobione jadalnym złotem. Ich widok mógł przyprawić o zawrót głowy.

• Zainspiruj się! Kuchnia francuska. 7 romantycznych przepisów dla dwojga

Maria Antonina – królowa słodkości

Maria Antonina była znana z zamiłowania do słodyczy. Desery na królewskim stole były równie ważne jak dania głównie. Monarchini potrafiła godzinami dyskutować z nadwornymi cukiernikami o nowych recepturach. W tamtych czasach narodziły się takie klasyki,jak makaroniki, które dziś są słodkim symbolem Francji.

Ale jej uwielbienie do słodyczy nie kończyło się na makaronikach. Czekolada, która była uważana za afrodyzjak, również znalazła stałe miejsce na królewskim stole. Podawano ją w formie napojów, trufli, a także kremów i musów.

A co z legendarnym cytatem: „Niech jedzą ciastka!”?

Na wieść, że lud Francji cierpi z powodu braku chleba Maria Antonina miała rzec: Qu’ils mangent de la brioche (Niech jedzą ciastka). Jednak historycy zgodnie twierdzą, że to zdanie nigdy nie padło z ust królowej. Był to raczej wymysł propagandowy, mający pokazać, jak bardzo Maria Antonina była oderwana od realiów życia biednych Francuzów. Monarchini, z jej zamiłowaniem do deserów i luksusu, stała się idealnym kozłem ofiarnym w obliczu narastającego kryzysu.

Cognac Rémy Martin LOUIS XIII. Hołd dla sztuki życia

Trunki – esencja królewskiego luksusu

Na królewskim stole nie mogło zabraknąć alkoholu. Podczas każdej uczty były podawane francuskie wina z Burgundii czy Bordeaux, a szampan lał się strumieniami. Maria Antonina nie stroniła też od mocniejszych trunków. Chętnie piła słynny Chartreuse, produkowany przez mnichów, oraz koniak, który do dziś uchodzi za luksusowy trunek.

Co ciekawe, alkohol stał się też elementem rewolucyjnego buntu. Zubożali Francuzi zaczęli przemycać wino, tworząc własne, tańsze odpowiedniki królewskich trunków. W ten sposób luksus stał się narzędziem oporu przeciwko arystokracji.

• Dowiedz się więcej! Francuskie wina. Trudne słowa na etykiecie. Co oznaczają?

Przepych kontra głód

Podczas gdy stół w Wersalu uginał się pod ciężarem najdroższych i najbardziej egzotycznych dań, codzienne życie przeciętnego Francuza wyglądało zupełnie inaczej. Na talerzach poddanych królował prosty chleb, czasem z dodatkiem zupy warzywnej. Kryzys finansowy, który dotknął Francję w XVIII wieku, sprawił, że ceny mąki gwałtownie wzrosły, a ludzie nie mogli sobie pozwolić na zakup podstawowych produktów.

W tym samym czasie na dworze królewskim trwoniono ogromne sumy. Jeden bankiet w Wersalu kosztował tyle, co miesięczne utrzymanie małego miasteczka. Egzotyczne przyprawy, takie jak szafran czy gałka muszkatołowa, były sprowadzane na specjalne zamówienia.

Ten kontrast między przepychem a głodem stał się symbolem społecznej niesprawiedliwości. Rewolucjoniści chętnie podsycali nastroje ludu, wykorzystując wizerunek Marii Antoniny jako królowej, która nie dba o los swoich poddanych.

Stół Marii Antoniny jako symbol rewolucji

Rewolucjoniści bardzo szybko dostrzegli, jak łatwo można wykorzystać królewski przepych do podsycenia gniewu wśród ludu. Maria Antonina została przedstawiona jako rozrzutna „królowa ciastka”, która przejada fortunę państwa, podczas gdy naród cierpi z głodu. To właśnie ta narracja pomogła wzmocnić nastroje rewolucyjne. Królewski stół stał się symbolem nierówności społecznej i braku empatii dla biednych.

Po obaleniu monarchii wszystko się zmieniło. W 1793 roku królowa została ścięta na gilotynie – jej egzekucja oznaczała również koniec przepychu. Nowa Francja odrzuciła królewską rozrzutność na rzecz prostszych, bardziej dostępnych potraw.

• Czytaj także: Calvados – francuska elegancja w kieliszku

Jednak stół Marii Antoniny tak całkiem nie zginął w odmętach historii. Dziedzictwo kuchni tamtego okresu przetrwało, stając się fundamentem nowoczesnej francuskiej gastronomii. Dziś w najlepszych restauracjach świata można skosztować dań inspirowanych tamtą epoką, takich jak pasztet z foie gras, suflet czekoladowy, owoce morza w wyrafinowanych sosach czy makaroniki, które królowa tak uwielbiała.

Zuza Milewska

(fot. AI)